سرپناه از نیازهای اساسی و اولیه ی انسان است که دردوره های مختلف زندگی به صورت های گوناگون به آن پاسخ داده شده است. انسان های اولیه برای پناه گرفتن از غارها که ساخته ی دست طبیعت بود بهره می گرفتند امابا گذشت زمان، آدمی با به کارگیری ابزارهایی که خودساخته بود و با استفاده ازمنابعی که طبیعت در اختیارش قرار داده بود، اقدام به ساخته محلی برای زندگی خود کرد. بدین گونه با پیدایش اولین سر پناه دست ساز بشر،پایه و اساس مهندسی عمران شکل گرفت.
با بزرگتر شدن جوامع و نیازهای آنها به سرپناه های بزرگتر و تلاش بشر در راه مهار طبیعت به منظور رفع نیاز های خود همانند ساختن پل ها، سدها و راه ها، رفته رفته نقش مهندسی عمران (یاهمان Civil Engineering به معنای مهندسی تمدن) در زندگی بشر پر رنگ و پر رنگ تر شد و نقش اساسی را در توسعه ی جوامع ایفا کرد.
کشور درحال توسعه ی ایران نیز از این امر مستثنی نبود، چرا که دراولین قدم های خود برای رسیدن به یک جامعه ی پیشرفته، نیازمند زیربناهایی چون راه ها، پل ها، سدها، سازه های دریایی برای سکوهای نفتی، خانه های مسکونی، اداری و صنعتی مقاوم در برابر زلزله، آشیانه های هواپیماها و… بود. همه ی این ها محقق نمی شود جز در سایه ی رشد کمی و کیفی رشته ی تحصیلی مهندسی عمران در داخل کشور و تربیت نیروهای متخصص در این امور
هدف از این رشته تربیت نیروهای متخصصی است كه بتوانند در پروژه های مختلف عمرانی در زمینه های ساختمانی ، راه سازی ، پل سازی ، سازه ها و بناهای آبی، جمع آوری و دفع فاضلاب و … مسوولیت طرح ، محاسبه و اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گیرند. مهندسی عمران دارای گرایشهای مختلفی است که هر فرد متناسب با علایق خود آن را دنبال کند، که در ایجا به توضیح مختصر هر یک می پردازیم:
مهندسی عمران – عمران، مهندسی عمران – نقشه برداری، مهندسی عمران – آب، مهندسی بهره برداری راه آهن،مهندسی خط و ابنیه راه آهن، مهندسی جریه راه آهن، مهندسی علمی کاربردی عمران – تاسیسات آبی.
مهندسی عمران – عمران
تعریف و هدف
عمران یکی از گرایشهای مجموعه مهندسی عمران است که در مقطع کارشناسی در بسیاری از دانشگاههای معتبر کشور ارائه می گردد
گرایش عمران، عمران به محاسبه و طراحی سازه های متفاوت، تحت نیروهای مختلف مانند باد، زلزله، سیل، آتش و وزن خود ساختمان یا سازه میپردازد
هدف از این رشته تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند در پروژه های مختلف عمرانی در زمینه های ساختمانی، راه سازی، پل سازی، سازه ها و بناهای آبی، جمع آوری و دفع فاضلاب و … مسئولیت طرح، محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گیرند.
«مهندسی عمران از جمله رشتههایی است که بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران کشور است. یعنی هرچیزی که به آبادی یک کشور باز میگردد، مانند سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکلهای مخابرات، ساختمانهای مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش و نیروگاههای برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در حیطه کار مهندس عمران قرار میگیرد.»
اهمیت و جایگاه در جامعه
کمتر جایی از یک جامعه و کمتر محلی از یک منطقه است که فعالیتهای عمرانی به عنوان اولین و اساسی ترین نیازهای آن طرح نشود. حتی تمام فعالیتهای صنعتی، کشاورزی و … نیز به طور مستقیم و غیرمستقیم به این رشته وابسته اند و از آن سود می برند.
علاوه بر رشد و توسعه جوامع، پیشرفت علم و فن آوری نیز ضرورت پرداختن و توجه دقیق و علمی به کارهای عمرانی و تغییر شیوه های گذشته را آشکار می سازد. فعالیتهای مختلف عمرانی در جهت ایجاد ساختمانها، راهها، پلها، سدها، شبکه های آب رسانی شهرها و روستاها، ساختمانهای خاص نظیر نیروگاههای هسته ای و حرارتی و .. بخش بزرگی از مجموعه فعالیتهای اقتصادی و تولیدی کشور را به خود اختصاص می دهد به گونه ای که سهم عظیمی از سرمایه گذاری های ملی در طرحهای ساختمانی و صنایع وابسته به آن به کار گرفته می شود.
عمران- نقشه برداری
هدف این رشته تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند به منظور اجرای برنامه های عمرانی با اطلاعات دقیق مهندسی (مسطحاتی، ارتفاعی، چگونگی) نقشه های گوناگون (ترسیمی، رقمی، تصویری) زمین شناختی را از منطقه مورد نظر ترسیم کنند. بدین منظور با تدریس دروسی چون راه سازی، نظریه ی خطاها، جغرافیایی ایران نقشه برداری و ژئودزی(جهت تعیین شکل زمین)، متخصصانی را تحویل جامعه خواهند داد که می توانند مدیریت گروه های اجرایی در عملیات نقشه برداری را به عهده گیرند.
دیگر تواناییهای متخصصان این رشته عبارت است از طرح و برنامه ریزی روش نقشه محاسبات و برنامه ریزی در زمینه های مختلف فنی نقشه برداری، تدریس و آموزش در دوره ی کاردانی (پس از طی دوره ی مربوط به تعلیم و تربیت). این رشته تا سطح کارشناسی ارشد در داخل و در سطوح بالاتر در خارج از کشور تدریس می شود و دانش آموزانی که در هندسه و مثلثات و فیزیک دوره ی دبیرستان قوی باشند و علاقه مندی و آمادگی جسمی برای کار در مناطق کوهستانی و بیابانی را دارا باشند، می توانند با تحصیل در این رشته به آینده ی شغلی خود در مراکزی چون سازمان بنادر و کشتیرانی، وزارت برنامه و بودجه، راه و ترابری، نفت، سازمان آب، اداره ی جغرافیایی ارتش و نیز سپاه امیدوار باشند
گرایش عمران- آب (هیدورلیک)
میگویند در آینده ای نه چندان دور، دست یابی به منابع آبی جدید برای کشورهای خاورمیانه که یکی از مناطق خشک یا نیمه خشک جهان است نیازی ضروری میشود و حتی جنگ آینده خاورمیانه بر سر آب خواهد بود.
کشور ما نیز که در همین منطقه واقع شده است، کشوری خشک و نیمه خشک است. چرا که میانگین بارندگی در ایران حدود یک سوم میانگین بارندگی در جهان است و این یعنی آن که ما باید از هر قطره آب موجود در کشورمان، حداکثر استفاده را کرده و از هدر رفتن آن جلوگیری کنیم.
مهندسان عمران آب، با ساخت سدها، تصفیه خانه ها، تونل های انتقال آب و شبکه های توزیع آب در همین راستا گام برمی دارند. در واقع این گرایش نحوه ی حفظ آب و استفاده ی بهینه از آن را آموزش می دهد.
آینده شغلی، بازارکار، درآمد
مراکز مختلفی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در فعالیتهای عمرانی نقش دارند که هر یک به تناسب نوع فعالیت خود، اقدام به جذب فارغالتحصیلان این رشته میکنند. وزارتخانههای مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، جهاد سازندگی و نیرو به صورت گستردهتر و سایر وزارتخانهها، ادارهها، سازمانها، مراکز دولتی و خصوصی نظیر : وزارتخانههای آموزش و پرورش، کشاورزی، فرهنگ و آموزش عالی، بانکها و … به صورت مستقیم برای کارهای عمرانی خود مثل طرح و محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، نیاز به استخدام مهندسان عمران دارند. علاوه بر آن، شرکتهای مختلف مهندسان مشاور که در کشور به صورت گسترده وظیفه طراحی، محاسبه و نظارت بر اجرای پروژههای ساختمانی را بر عهده دارند؛ همچنین شرکتهای ساختمانی و راهسازی دولتی و خصوصی که در اجرای این طرحها فعالیت دارند، تعداد کثیری از فارغالتحصیلان رشته عمران را استخدام میکنند. «اصولا مهندس عمران شانس کاری زیادی دارد چون در طراحی و ساخت بسیاری از کارهای عمرانی مانند راهها، پلها، سدها، سازههای دریایی برای سکوهای نفتی، آشیانههای هواپیما و خانههای مسکونی مقاوم در مقابل زلزله، مهندسین عمران حضوری فعال دارند. متخصصانی که یا در دفترهای مشاوره به طراحی پروژههای فوق میپردازند و یا مجری کارهای عمرانی مذکور بوده و به کیفیت اجرای آنها نظارت دارند.»«البته باید توجه داشت که هر دانشجوی مهندسی عمران نمیتواند فرصتهای شغلی خوبی داشته باشد. بلکه باید در دوران تحصیل به دنبال پژوهش، تحقیق و یادگرفتن باشد نه این که تنها واحدهای دانشگاهی را پاس کند و یا حتی به فکر یک معدل خوب دانشگاهی باشد. چون شرکتهای عمرانی خصوصی و دولتی به دنبال یک نیروی کارآمد هستند نه یک شاگرد اول دانشگاه » تواناییهای مورد نیاز و قابل توصیه : یک مهندس عمران باید بسیار اجتماعی و دارای توان ایجاد ارتباط با جمله سایرین باشد چون رشته مهندسی عمران یک رشته گروهی است. یعنی متخصص عمران در محیط کار خود با اقشار مختلف جامعه از جامعه کارگران، تکنسینها و مهندسان رشتههای دیگر سروکار دارد و باید با همه این افراد ارتباط خوبی برقرار کند تا بتواند شاهد پیشرفت و موفقیت کارش باشد. با توجه به کمیت و کیفیت درسهایی که در این رشته ارائه میگردد، داوطلب باید از توان و دانش برتر در زمینههای ریاضی و فیزیک برخوردار باشد. همچنین توان جسمی، قدرت تجزیه و تحلیل، قدرت تجسم و دقت کافی در بسیاری از مسایل را داشته باشد. «رشته مهندسی عمران دارای دو بعد اجرایی و نظری و آزمایشگاهی است. در این میان عدهای از مهندسین جذب کارهای اجرایی میشوند که در این صورت باید آمادگی کار در کارگاههای داخل و خارج شهر را داشته باشند یعنی برای برنامهریزی و سروکار داشتن با اقشار مختلف مردم آماده باشند و عدهای نیز جذب بعد نظری و آزمایشگاهی مهندسی میشوند که این عده نیز باید آمادگی کارهای محاسباتی، دفتری و آزمایشگاهی را داشته باشند. کارهایی که به ریاضیات قوی و صبر و حوصله بسیار نیاز دارد.»
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر
وقتی کسی صحبت از سازندگی میکند اولین چیزی که به ذهن هر کس میرسد پل، سد، کارخانه و کارگاه است که ساخت بنای همه اینها بر عهده مهندسین عمران است و به همین دلیل فرصتهای شغلی این رشته در همه جای دنیا بسیار زیاد استدر همه کشور ما نیز که فعالیتهای عمرانی ۳۰ تا ۴۰ درصد کل بودجه کشور را به خود اختصاص میدهد، بازار کار یک مهندس عمران از مهندسین رشتههای دیگر بیشتر است. بویژه این که کشور ما بعد از انقلاب در زمینه مهندسی عمران رشد زیادی داشته است.»
با توجه به روند رو به رشد ساخت و ساز بناهای شهری در ایران و احتیاج به مسکن و ساختمان به نظر میرسد بازار کار این رشته همچنان پویا و پرتحرک باشد.
پیشبینی وضعیت آینده رشته در ایران
«چندسال پیش که برای مترو کارشناسان ژاپنی آمده بودند، یکی از آنها گفته بود تهران ده بزرگی است چرا که خیلی از سیستمهای شهری را ندارد. این نشان میدهد که برای پیشرفت و توسعه، ما به کارهای زیربنایی مثل راه، مترو و تاسیسات شهری بسیار نیازمندیم. برای مثال امکان ندارد که کشوری پیشرفت کند اما سیستم ترابری و حمل و نقل آن به طور کامل درست نشده باشد؛ کاری که بخش اصلی آن بر عهده مهندسین عمران است.».رهای عمرانی بوده و توانایی کار در محیط های پرجمعیت را داشته باشد